II. ANLATIM YÖNÜNDEN CÜMLE

Nesnel: Objektif.

Gerçekliği kanıtlanabilir, bilimsel, ölçülebilir, herkese göre aynı olan; göreceli olmayan; kişilerin duygularına dayanmayan anlatım nesnel anlatımdır.

Nesnel anlatımda ölçülebilir, kanıtlanabilir ve yorumlara meydan vermeyen bir anlatım vardır. Nesnel anlatımda "bence" ve "bana göre"ye yer yoktur:

Yahya Kemal 20. yüzyılda yaşamış bir edebiyatçıdır.

İstanbul Türkiye'nin en büyük şehridir.

Nesnel anlatım sorularında her zaman "aşağıdakilerin hangisinde nesnellik vardır?" gibi soru kökleri olmayabilir. Kimi zaman da "aşağıdakilerden hangisi söyleyenin kişisel düşüncelerini içermemektedir?" veya "yukarıdaki cümlelerin hangilerinde düşünce eksiksiz ve belirli bir kesinlikle anlatılmıştır?" gibi sorular nesnelliğe aittir.

Kitaptaki ilk öykünün konusu köy yaşamıdır.

Oyundaki olaylar bir çiftlikte geçiyor.

Yazar, bu romanından sonra peş peşe altı oyun yazdı.

Romanın sonunda kahramanların hiçbiri umduğunu bulamıyor.

Bu, sanatçının en son çıkan şiir kitabıdır.

Öyküdeki kişilerin dördü kadın, üçü erkektir.

Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında geçiyor.

Oyundaki olaylar, üç bin kişilik bir kasabada, bir çiftlikte geçiyor.

Öznel: İzafî, sübjektif, göreli, göreceli...

Öznel ifadeler, doğruluğu ve yanlışlığı kişilere göre değişebilen, kanıtlanamayan, tartışmalı, öznel, ölçülemeyen, duygulara bağlı, yorumlanabilir, bilimsel olmayan yargılardır.

Bu tür cümlelerde izlenimler, yorumlar, duygular, beğeniler ve kişisel görüşler anlatılır.

Yahya Kemal, 20. yüzyılın en başarılı şairidir.

İstanbul Türkiye'nin en güzel şehridir.

Karadeniz insanı çok inatçıdır.

En güzel kış meyvesi portakaldır.

Hikâyeciliğimizdeki en başarılı dönem o yıllardı.

En güzel yıllarımı o köyde geçirdim.

Şehirde yaşamak köyde yaşamaktan daha zordur.

Öykülerinde bir kuruluk, bir tekdüzelik görülüyor.

Oyundaki dekorlar, seyirciyi o günün ortamına götürerek oyunun etkisini büyük ölçüde artırıyor.

Öznel cümleleri varsayım ve olasılık; yorumlama, yakınma, eleştiri ya da beğeni içeren cümleler gibi gruplara ayırmak mümkündür.

Kimi cümleler gerçekte olmadığı hâlde varmış gibi kabul edilen durumları anlatabilir. Bu tür cümlelere varsayım cümleleri denir. Varsayım anlamı "diyelim (ki), farz edelim (ki), tut ki, tutalım (ki), kabul edelim (ki)" gibi sözcüklerle sağlanır.

Diyelim ki cüzdanını kaybettin..

Farz edelim okulu bıraktın, ne yapacaksın?

Böyle olduğunu kabul edelim, gururuna yedirebilecek misin?

Tut ki karnım acıktı.

Diyelim ki bu olay gerçek değildir.

Dikkat edilirse bu cümleler devamı olan cümlelerdir; tamamlanmamış ya da cevap beklenen cümleler... Eğer "Dileyelim ki bu iş anlatıldığı gibi olmasın." gibi bir cümle kurulursa, bu varsayım cümlesi olmaz.

Bu tür cümlelerde gizli veya hayali şeylerden anlam çıkarma söz konusudur.

Son günlerde hiç konuşmuyor, sanki bana gücenmiş.

Kimse beni dinlemiyor, sanki herkes bana cephe almış.

İkide bir karşıma çıkıyor, sanki beni izliyor.(93-ÖYS)

Sanki suçlu benmişim gibi surat asıyorsun.

Bu tür cümleler insanı pişman edecek şekilde sonuçlanmış olaylardan şikayeti dile getirir. "keşke, bari, hiç değilse, hiç olmazsa" gibi sözcüklerle ve "ki" bağlacıyla kurulan cümlelerdir.

Keşke o gün evden çıkmasaydık.

Hiç olmazsa son sınavdan iyi not alsaydın.

Beni düşünmüyorsun bari kendini düşün.

Yüz kere söylesen de anlamaz ki!

Hiç değilse bir kez geç kalma.

Bu kadar fırsat verdik değerlendirmedi ki!

Şaşırma anlamı soru ekiyle de sağlanabilir:

Biraz sonra bir batağın içine dalmayayım mı?

Bizim Ali orada da karşımıza çıkmasın mı?

Başkalarına ait sözleri söylendiği gibi aktarmaktır.

Ali: "Bu kitabı iki kez okudum." dedi.

Öğretmen:" Bu test sorularını evde çözeceksiniz." dedi.

Dersten sonra etüt yapacağız, dediler.

Başbakan: "Kıbrıs, bizim toprağımızdır." dedi.

Öğretmen, Ali'ye: "Arkadaşına söyle, yarın ödevini mutlaka getirsin!" dedi.

Başkalarına ait sözleri değiştirerek, sadece içerik olarak aktarmaktır.

Ali, bana bu kitabı iki kez okuduğunu söyledi.

Yazar, roman kahramanının gerçek hayatta da yaşadığını söyledi.

Annem, akşam eve erken gelmem gerektiğini söyledi.

Üslûp, sanatçının yazım tekniği (yöntem, tarz, metot), kelime seçimindeki ve cümle kuruluşundaki kendine özgülük; görüş, duyuş ve anlatış özelliğidir.

Sanat eserinde konu, anlatılan nesneyi; üslûp da bunun nasıl anlatıldığını ifade eder.

Kısacası, sanatçının dili ve anlatım özellikleri onun üslûbunu meydana getirir.

Aşağıdaki cümleler bir sanatçının üslûbuyla ilgili cümlelerdir:

Yazarın sade dili, parlak kelimelerle anlatımı bizi esere yaklaştırıyor.

Romancı, roman kişilerinin karakterlerini çizerken onların diliyle konuşmak zorundadır.

Bu ilk öykülerinde sıfatlardan, söz sanatlarından kaçınan yalın dili ve ayrıntıları gözlemlemedeki ustalığıyla dikkati çekti.

Cümlede ifade edilen düşüncenin, genellikle alaycı biçimde, tersini kasteden anlatım biçimidir.

Takımımız bu haftaki maçında muhteşem bir oyunla 4-0 mağlup oldu.

Çocuk o kadar çalışkandı ki her dönem en az beş zayıf getirirdi.

Bir varlığın veya kavramın ayırt edici özelliklerini belirli bir kesinlikle ifade etmektir.

Gelgit, ayın çekim kuvvetinin tesiriyle denizin karaya yaklaşması ve karadan uzaklaşmasıdır.

Kafiye, mısra sonlarındaki ses benzerliğidir.

Sanat, hayatı yüceltme ve daha anlamlı kılma çabasıdır