Anasayfa
Latest images
İş, oluş ve devinim belirten sözcüklerdir. Eylemlerin bütün dillerde çok önemli bir yer tuttuğunu belirtmek gerekir. Ancak dilimizde eylem köklerinin ad köklerine göre daha az olduklarını görmekteyiz. Bu oran eylemlerde %32, adlarda %68'dir. Ancak ad sözcüklerin diğer sözcükleri kapsamasını da dikkate alırsak eylemlerin diğer sözcük gruplarına karşı önemli bir yer tuttuğu görülür. Diğer taraftan eylemlerin tek başlarına (çekimsiz) kullanımlarının olmadığını düşünürsek, her şeye karşın eylemlerin de bir iş, oluş, devinim adı olmasını göz önünde tutarsak, bu sözcük türünü de ad kapsamı içine alma düşüncesini ortaya çıkarır.
Fiiller sözcük anlamlarına göre üçe ayrılır:
1-Kılış Fiilleri: Öznenin yaptığı işin veya hareketin bir nesne üzerin ekleştiğini anlatan fiillerdir. Fiilin yapıcısı faili öznedir, nesne alabilme özelliğine sahiptir; yani geçişli çatılı fiillerdir
Taşı(mak), incele(mek), oku(ma)k, düzelt(mek), yaz(mak), anlatabil(mek)...
Kuruyan otları topladım.
Dedem bu cepheyi çok iyi düzenlemişti.
Çadırları düzlüğe kurduk.
2-Oluş Fiilleri: Bir durumun değiştiğini, bir varlığın bir durumdan başka bir duruma geçtiğini bildiren fiillerdir. Bu fiiller, önceden bulunmayan bir özelliğin sonradan kazanılması anlamını yansıtırlar. Oluş fiilen "olmak" yardımcı fiilinin anlamını sezdirirler. Nesne alamazlar. Yani durum değişikliği özne üzerinde gerçekleşir
Kalınlaşmak - Kalın ol(mak) Kızarmak -Kızıl ol('mak) Sararmak - Sarı ol(mak) Büyümek - Büyük ol(mak), Acıkmak -Aç ol(mak),
Elmalar olgunlaştı -Elmalar olgun oldu
3) Durum Fiilleri: Öznenin içinde bulunduğu durumu yansıtırlar. Fiili gerçekleştirenin hangi koşul ve durum içinde bulunduğu anlamı vardır.
Ağla (mak), kork(mak), üzül(mek), bayıl(mak)...
Az önce uyudu.
Onu görünce çok sevinmiştim
Durum fiilleri genellikle nesne alamazlar. Fili öznenin üzerinde gerçekleşir.
FİİL ÇEKİMİ
Fiillerin kip ve şahıs bildirecek biçimde düzenlenmesine fiil çekimi denir.
Fiil çekiminde kip mutlaka bulunur, ancak şahıs bazen bulunmayabilir. Fiil çekiminin daha iyi anlaşılabilmesi için kip ve kişi kavramları üzerinde durmak gerekir.
Fiil Çekimlerinde Olumsuzluk
Fiillerin olumlusu olduğu gibi olumsuzu da vardır. Fiillerin olumsuz biçimleri, kip eklerinden önce "-ma, -me" olumsuzluk ekinin getirilmesiyle yapılır.
Ara - dı - mı ® ara - ma - dı - m
Bil - miş - sin ® bil - me - miş - sin
Bak - acak ® bak - ma - y - acak
Koş - malı - y - ım ® koş - ma - malı - y - ım
Not : Fiillerin olumsuz çekiminde geniş zaman farklı özellik gösterir.
Geniş zaman çekiminde olumsuzluk eki, kaynaşmış olarak karşımıza çıkar.
Gül - er - im ® gül - me - m
Gül - er - sin ® gül - mez - sin
Gül - er ® gül - mez
Gül - er - iz ® gül - me - y - iz
Gül - er - sin - iz ® gül - mez - siniz
Gül - er - ler ® gül - mez - ler
Fiil Çekimlerinde Soru
Fiil çekiminin soru şekli "mı, mi" soru eki ile yapılır.
Fiil çekiminde "mi", bazen kip ekiyle kişi eki arasında, bazen kişi ekinden sonra gelir.
bildin ® bildin mi?
bilmişiz ® bilmiş miyiz?
biliyorsun ® biliyor musun?
bilmeliyim ® bilmeli miyim?
bilsek ® bilsek mi?
bileyim ® bileyim mi?
